Er zijn denk ik twee belangrijke redenen waarom we zo moeilijk tot ontwikkeling komen en de eerste is dat we ons oor teveel laten hangen naar wat “men” van ons verwacht over wie we moeten zijn, wat we wel of niet belangrijk vinden en wat is wel of niet waardevol. Het is cruciaal dat we hierin verantwoordelijkheid nemen. Byung-Chul Han begint zijn boek met het andere uiterste in zijn boek Vita Contemplativa:

We lijken steeds meer op die ‘actievelingen’ die rollen zoals een steen rolt, ze gehoorzamen de domheid van de mechanica. - Byung-Chul Han

Durven we nog onszelf te zijn? En zoals Sartre treffend zei:

De mens is niet meer dan wat hij van zichzelf maakt. - Jean Paul Sartre

Het wordt steeds moeilijker met het ontsporende kapitalisme dat helemaal niet gebaat is bij een individu, alles moet sneller, efficiënter en goedkoper. AI is het middel om de mens plat te slaan tot een consumptiegoed voor financieel gewin. Erich Fromm beschrijft het als volgt:

Homo consumens leeft in de illusie van geluk, maar lijdt ondertussen aan verveling en passiviteit. Hoe meer macht hij heeft over machines, hoe machtelozer hij wordt als mens; hoe meer hij consumeert, hoe meer hij slaaf wordt van zijn toenemende behoeften en hoe meer hij gemanipuleerd wordt door het industriële systeem. - Erich Fromm

We raken het vermogen van scheppen en expressie kwijt dat is nu juist wat zo kenmerkend is voor de mens. Het uitdoven van hiervan en het zelf vormgeven van onszelf is niet zonder consequenties, klassiek is natuurlijk de “mid life crisis” maar we gaan op deze manier naar een mid life crisis niet als een voorbijgaand fenomeen maar als een chronische toestand. Het vergt moed om zelf je leven vorm te geven en te gaan staat waar je voor staat maar weer waarschuwt Byung-Chul Han:

De alledaagsheid met haar door iedereen als vanzelfsprekend aanvaarde denk- en gedragspatronen is het construct van het ‘men’. Ze belet het erzijn iemand te zijn, die in zijn handelen uitdrukkelijk de verantwoordelijkheid neemt voor zijn ‘zelf’. Het ‘men’ weert elke zelfstandige kijk op de wereld af. Heidegger noemt deze zijnswijze ‘oneigenlijkheid’ of ‘vervallenheid’. - Byung-Chul Han

In plaats van zelf vorm te geven aan ons leven conformeren we ons aan het heersende tijdsgewricht en aan het “men”. Het is makkelijk om niet zelf te hoeven nadenken over wat waardevol is, om dat een ander voor je te laten invullen, lekker makkelijk. Maar het gevaar is veel groter, het ontslaat ons van eigen verantwoordelijkheid voor onszelf en ons leven, als we ons maar conformeren. Het helpt natuurlijk niet dat we eeuwenlang hier in het westen zijn gedomineerd door de christelijke dogmatiek die parasiteerde op schuldgevoel en -besef dus nee vroeger was niet alles beter maar we lijken keer op keer in dezelfde val te trappen.

De Big Tech verschuilt zich achter de façade dat technologische vooruitgang alles gaat oplossen maar het is een bekend effect dat naarmate efficiëntie toeneemt dat het gebruik toeneemt, het zogenaamde “rebound-effect” en zo blijven we in de voortdurende illusie dat we zelf niet hoeven te veranderen. We moeten weer onze eigen waarden scheppen, zelf vormgeven aan het leven en dat vooral samen doen. Toen Nietzsche de “dood van God” proclameerde was dat omdat het christendom een waardesysteem vertegenwoordigde. De seculiere mens kan daar niet uitsluitend afstand van doen, hij moet er zelf een invulling aan geven anders vervalt hij in Nihilisme. Nietzsche was geen Nihilist maar hij waarschuwde juist voor Nihilisme.

Maar er is meer aan de hand, evident ontkomt de mens niet aan lijden maar soms kunnen we dat geen plek geven. We durven niet meer te eten, we durven niet meer naar buiten, we durven niet meer te zeggen wat we denken, we durven geen relaties meer aan te gaan, we durven geen nee te zeggen, we perken onszelf in. Dus waar mijn eerste punt was dat we ons laten inperken is mijn tweede punt dat we door wat ons overkomt onszelf inperken. De oorzaken zijn natuurlijk legio en natuurlijk speelt ook het lichaam ons ook parten maar onszelf vrij voelen ( ook van oordeel over onszelf ) en onszelf zijn is wat we vervolgens moeten doen om mentaal gezond te worden en te blijven. Heidegger spreek voortdurend over “erzijn” en dat is de tweede grote opdracht voor de mens om er te Zijn. Maar hierbij is mijn eerste punt eigenlijk het fundament, een moderne therapie is ACT ( Acceptance and Commitment Therapy ). De essentie is dat je je eigen waarden definieert en zo jezelf en het voordeel is dat het kan helpen om toch te doen wat je niet meer durft omdat het in lijn is met je waarden, je weet waarvoor je het wilt, dit motiveert. Het proces waarin je weer jezelf leert zijn is een heel krachtig genezend proces dat op veel vlakken ondersteunend werkt.

Met het oog op het klimaat betoogd Byung-Chul Han dat we de natuur weer zichzelf terug moeten geven op een wijze die tot de verbeelding spreekt:

Met het oog op de dreigende natuurcatastrofes is 'milieubescherming' een uiterst armzalig begrip. Eris een radicaal andere houding tegenover de natuur vereist. De aarde is geen 'hulpbron' waarmee we nu 'behoedzamer' moeten omgaan, die we nu meer moeten 'ontzien' of 'verschonen'. We moeten veel-eer de oorspronkelijke betekenis van verschonen ver-innerlijken. Ook dit begrijpt Heidegger weer vanuit de inactiviteit, vanuit het zijn-laten: 'Het eigenlijke verschonen (...) geschiedt als we iets op voorhand in zijn wezen laten, wanneer we iets uitdrukkelijk herbergen in zijn wezen (...). De grondtrek van het wonen is dit verschonen. Het woord verschonen is afgeleid van schoon, mooi. Het verschonen betreft dit schone. De aarde is schoon, is mooi. Van haar gaat het imperatief uit haar te verschonen, haar haar waardigheid terug te geven. - Byung-Chul Han

Als we als mensheid een toekomst willen hebben dan moeten we de aarde haar waardigheid teruggeven maar dat begint met ons onszelf onze waardigheid teruggeven. De mens is schoon, is mooi, we moeten leren onszelf zo te zien en ook leren zo ook naar anderen te kijken hoever iemand ook van zichzelf verwijderd is. Ik denk dat de kracht van de mensheid hem juist zit in de pluriformiteit. We zijn allemaal uniek en we kunnen allemaal op onze eigen wijze vorm geven aan het leven. De waarheid is veelkoppigger dan menigeen ons doet vermoeden en we gaan iedereen nodig hebben om de grote problemen het hoofd te bieden.

Verschoon jezelf, verschoon de aarde.

Amore Fati